Astma

Astma (astma oskrzelowa) jest chorobą, której istotą jest stan zapalny prowadzący do ograniczenia przepływu w drogach oddechowych (na skutek skurczu oskrzeli i gromadzenia się w nich gęstego śluzu), powodującego nawroty świszczącego oddechu, duszności, uczucia ściśnięcia klatki piersiowej i kaszlu, głównie w nocy i nad ranem.Astma w dużej mierze ma podłoże alergiczne. Astma w ciężkiej postaci wymaga hospitalizacji.

Alergiczne podłoże astmy

Najczęstszą przyczyną astmy jest alergia Jakie alergeny najczęściej powodują astmę?
Najczęściej są roztocza kurzu domowego, żyjącego w ogromnych ilościach w wilgotnych i ciepłych pomieszczeniach z dużą ilością tapicerowanych mebli, dywanami, kotarami.
Nosicielami alergenów powodujących astmę jest też naskórek zwierząt domowych: psów, kotów. Istotnym rezerwuarem alergenów jest mocz chomików, myszy, świnek morskich, a także odchody i upierzenie papug i kanarków. Zwierzęce alergeny są obecne w powietrzu i kurzu domowym, dlatego osoby chore mogą doznać napadu astmy zaraz po wejściu do mieszkania, w którym przebywa zwierzę.
Bardzo ważnymi alergenami są zarodniki pleśni. Pleśnie mogą spowodować wystąpienie ciężkiego napadu astmy. Także aktywne środki chemiczne oraz alergeny zgromadzone w miejscach pracy stanowią ważną przyczynę astmy, szczególnie u osób palących papierosy.
Często astmę powodują pyłki roślinne (traw, drzew i chwastów).
Najpospolitszą przyczyną astmy zawodowej jest kontakt ze związkiem chemicznym o nazwie diizocyjanian toluenu (TDI), który jest używany do bejc i farb.

Do innych czynników wywołujących astmę zaliczają się infekcje wirusowe, uczulenia na niektóre leki, zwłaszcza na aspirynę i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne.
Także rozmaite zanieczyszczenia powietrza (dymy), aerozole, domowe środki czystości, silne substancje zapachowe (perfumy) mogą spowodować wystąpienie skurczu podrażnionych oskrzeli wiodącego do ataku astmy.
Przewlekły proces zapalny toczący się w ścianie oskrzeli powoduje, że czasem całkiem niealergiczne czynniki wyzwalają napad astmy. Np. oddychanie zimnym i suchym powietrzem, szczególnie w czasie wysiłku fizycznego stanowi silny bodziec powodujący uwolnienie histaminy z komórek tucznych i wystąpienie typowej duszności astmatycznej.

Objawy:

• brak tchu,
• ściskanie w piersiach,
• kaszel.

Diagnostyka astmy

Rozpoznanie astmy nie jest trudne, gdy chory ma typowe objawy, szczególnie jeśli ataki duszności wydechowej, kaszlu i świstów występują u niego w nocy lub nad ranem. W takich przypadkach badania dodatkowe jedynie potwierdzają wstępne rozpoznanie.

W przypadku osób, które doświadczają jedynie kaszlu astmatycznego, potrzebne jest często wykonanie badań spirometrycznych oceniających funkcje układu oddechowego oraz, jeśli te badania wypadną prawidłowo, wskazany jest test prowokacyjny z podawaną wziewnie substancją wywołującą skurcz oskrzeli.

Istotne są badania czynnościowe płuc, obiektywnie oceniające sprawność układu oddechowego. Mogą one wykazać istnienie zwężenia światła oskrzeli.

W ciężkim napadzie astmy nierzadko dochodzi do zaburzeń wydolności oddechowej. Badanie składu gazów krwi (gazometria) czy wysycenia krwi tlenem (pulsoksymetria) pozwala na podejmownie ważnych decyzji terapeutycznych.

W przypadku astmy z alergicznym tłem (z udziałem immunoglobulin IgE) pożyteczne bywają czasem testy skórne oraz testy prowokacyjne wziewne z zastosowaniem środków kurczących oskrzela.

Jak leczyć astmę?

Jak do tej pory nie ma przyczynowego leczenia astmy. Dlatego tak ważna jest profilaktyka, zapobieganie napadom.

Jest to niestety trudne, często bowiem nie da się całkowicie uniknąć kontaktu z alergenem. Można jedynie dążyć do maksymalnego ograniczenie kontaktu z substancją uczulającą. Szczególnie chodzi tu o roztocza kurzu domowego. Należy więc unikać kurzu, używać specjalnych, przyjaznych dla astmatyków odkurzaczy, pozbyć się tapicerowanych mebli, dywanów, grubych zasłon. Pościel powinna być po nocy intensywnie wietrzona i bardzo często zmieniana. Prać ją należy w wysokiej temperaturze. Domy osób chorych na astmę powinny być przewiewne, wyziewy z kuchni powinny ulatniać się łatwo na zewnątrz. Znane jest pojęcie „zespołu szczelnego budynku” – źle wietrzone pomieszczenia są ogromnym rezerwuarem alergenów. Bardzo szkodliwy jest dym papierosowy.

Dzieciom chorym na astmę nie należy dawać pluszowych zabawek. Należy pozbyć się, o ile to możliwe, zwierząt domowych – a jeśli już ma się np. psa, powinien być jak najczęściej kąpany. Należy wystrzegać się wilgoci, chronić przed zarodnikami pleśni.
Trudno uchronić się przed zanieczyszczeniami atmosferycznymi. Warto jednak unikać obszarów stale zadymionych, w których ryzyko smogu jest duże.
Astmatycy powinni znać okresy pylenia roślin, wiedzieć, kiedy określone pyłki osiągają maksimum stężenia w atmosferze w roku i w ciągu dnia.
Bardzo ważne jest unikanie zakażeń dróg oddechowych.
Jeśli przyczyną astmy są pyły, opary czy dymy w miejscu pracy, trzeba… zmienić pracę, ponieważ tylko unikanie znanego czynnika drażniącego może całkowicie uwolnić od napadów choroby.

Leczenie farmakologiczne.

Celem leczenia farmakologicznego jest likwidacja nocnych napadów duszności i zmniejszenie częstości dziennych objawów skurczu oskrzeli. Astma jest przewlekłą chorobą zapalną. Stosowane są leki zmniejszające proces zapalny.

Czy należy stosować immunoterapię w astmie? Należy ją rozważyć, gdy uniknięcie alergenu nie jest możliwe i zawodzi typowe leczenie choroby. Niektórzy lekarze zalecają to leczenie jedynie w szczególnych przypadkach, np. w udokumentowanym uczuleniu na pyłki traw.

Ciężka astma wymaga leczenia wielokierunkowego, zwłaszcza podawania, na ogół przez krótki czas, glikokortykoidów doustnych. Ciężki napad astmatyczny leczy się za pomocą ciągłej inhalacji leku rozszerzającego oskrzela. Niekiedy konieczne jest podanie tego leku w dożylnym wlewie kroplowym. Niestety wiąże się to z licznymi objawami niepożądanym, szczególnie ze strony układu krążenia. Tlenoterapia jest bardzo wskazana. W dramatycznej sytuacji załamania się wydolności oddechowej konieczne jest zastosowanie sztucznej wentylacji za pomocą najwyższej klasy respiratora.

Bardzo ważna w leczeniu astmy jest edukacja chorego. Powinien on wiedzieć, na czym polega jego choroba, jak unikać czynników sprawczych napadów, jak sobie z nimi radzić, jakie stosować leki. Pacjent powinien stale sprawdzać swoja wydolność oddechową. Pacjent powinien też wiedzieć, kiedy nie poradzi sobie sam i musi się zwrócić o pomoc do lekarza prowadzącego.

Pamiętaj! 
Przy stosowaniu tradycyjnych inhalatorów aerozolowych bardzo istotne jest właściwe ich używanie. Trzeba zsynchronizować uwolnienie leku z pojemnika z początkiem wdechu tak, aby odpowiednia ilość leku dotarła do oskrzeli. Dlatego pamiętaj, żeby po kilkakrotnym wstrząśnięciu inhalatorem przed inhalacją wykonać głęboki wydech, a następnie w momencie rozpoczęcia intensywnego wdechu umieścić ustnik pojemnika z lekiem w ustach i naciskając pojemnik uwolnić lek do jamy ustnej. Na końcu wdechu zatrzymaj oddech na około 5-10 sekund, aby lek mógł dotrzeć do najdrobniejszych oskrzeli.
Przepisane leki przyjmuj regularnie, niezależnie od stopnia nasilenia duszności. Tylko regularne przyjmowanie zaleconych przez lekarza leków może utrzymać Cię w dobrej kondycji i maksymalnie ograniczyć pojawienie się duszności.